25 Haziran 2016 Cumartesi

DOĞAÇLAMA YAPMAYA BAŞLADIĞINIZDA BEYNİNİZDE TUHAF ŞEYLER OLUYOR

Miles Davis Improvising on LCD Soundsystem : An impossible duet (NY I love you)



En iyi müzisyenler performans halinde uçuşta oldukları esnada her nasılsa o ana kadar hiç kimsenin duymadığı bir şarkı ya da müzik parçası yaratırlar. Bu müzisyenler var olan bir parçayı çalmaktayken müziğin akışına kendilerini bırakarak yepyeni bir şeyler ortaya koyar.

Bu bizim yaratıcı deha dediğimiz şey. Fakat bu doğaçlama yetisi nereden geliyor?

Müzik tutkunu kulak burun boğaz uzmanı ve cerrah Charles Limb bunu gerçekten öğrenmek istemiş.

Son beş yılda caz müzisyenlerini ve rap şarkıcılarını MR cihazına sokup doğaçlama ya da freestyle rap yaparlarken beyinlerinde neler olup bittiğini anlamak için izlemiş.

Sonuçlar, kişilerin yeni birşeylerin yaratım anında beyinlerinde yer alan kendilerini ifade alanlarının (özellikle freestyle rap yapılırken dil bölgesi ve görsel canlandırma alanları) yüksek oranda aktifleştiğini göstermiş.

Aynı zamanda, belki de daha ilginç olan, beynin ketleme ile bağlantılı olan kısmının yavaşlaması. 2010 yılında yaptığı TEDx konuşmasında ifade ettiğine göre beyin bunu “ketlenmediğin, hata yapmaya istekli olduğun ve tüm yeni yaratıcı uyaranları biteviye kapatmadığın için” yapabiliyor.

Aşağıda Limb'in çalışmasından alınan grafik, doğaçlama esnasında beyinde neler olduğunu gösteriyor. Beynin, genelde yaratıcılığa ket vurma eğiliminde olan, kendini izleme ile ilgili bölümleri yavaşlıyor (mavi renkle gösterilen kısımlar). Öte yandan beynin ifade ve dille ilgili kısımları bir hayli aktif hale geliyor (kırmızı renkle gösterilen kısımlar).





Limb'in de ifade ettiği gibi bu tip çalışmalarda ihtiyatlı olmakta fayda var çünkü zemini henüz sadece kazımaya başladık. Beynin nasıl çalıştığıyla ilgili çok az bilgiye sahibiz. Buna ek olarak beyinde neler olup bittiğine dair elde edilen görüntüler her ne kadar büyüleyici görünse de hala bir çeşit gözleme dayalı bilim örneği olmaktan öte değil. Beyinde bir şeyler olduğunu görüyoruz ancak buna neyin neden olduğunua dair bir fikrimiz yok ve henüz bu olup biteni etkileme ya da yaratıcı bir forma evriltmekten uzağız.

Ancak yine de bu çalışma yaratıcılığın neye benzediğini anlayabilmemizin başlangıcı.

Limb caz müzisyenlerinin yeni cümleler ortaya çıkarttıkları esnada ne olduğunu anlamak üzere yola çıktığında, elinde altı tane müzisyen vardı. Çalışma basamak basamak ilerledi. Limb onlardan ilk olarak bazı ölçüler çalmalarını ve bu ölçüler üzerine doğaçlama yapmalarını istedi. Daha sonra ezberlerinde olan parçalardan birini çalmalarını istedi ve son olarak da bu ezberlenmiş parçanın doğaçlama versiyonunu çalmalarını istedi. Bütün bu süreç müzisyenler MR cihazının içindeyken gerçekleşti.

Tuhaf görünüyordu ancak müzisyenler bu meydan okumayı kabul ettiler. Hepsinde de benzer sonuçlar ortaya çıktı. Ketlemeyle ilgili bölümlerde baskılanma ve kendini ifade ile ilgili bölümlerin aktivitelerinde yükselme.




Aşağıda yer alan diğer grafik, beyindeki aktivitelerin nasıl değiştiğini gösteriyor. Mavi renk düşüş olan bölgeleri, kırmızı yükselen bölgeleri göstermekte.




Limb konu üzerine ilk makalesini yayımladığında yardımcı yazar Allen Braun doğaçlama yapan insanların beyinleriyle rüya görmekte olan REM uykusundaki insanların beyinlerinin aynı bölgelerinin aktifleştiğini ifade etti.

Braun Hopkins Medicine'de şöyle söylüyor; “Doğaçlama ve rüya görme arasında bazı bağlantılar olduğunu düşünmek çok tahrik edici. Bu müzisyenler, aslına bakarsanız, uyanıkken rüya halindeler”.

Limb daha sonrasında bunu başka çalışmalarla devam ettirdi. Çalışmalar partnerlerle birlikte doğaçlama yaptıkları esnada müzisyenlerin dil bölgelerinin hayli yüksek derecede etkin hale geldiğini ve müziğin beyin tarafından kendine özgü bir “dil-lisan” olarak algılanmakta olduğunu gösterdi.

Her şey bir yana yaratıcılığın nörolojik düzlemde nasıl göründüğüne bakmaya başlamak büyüleyici. Nihayetinde beyin, insan mekanizmasının nasıl çalıştığını anlamamız için keşfedilmeyi bekleyen en bakir alan.

İnsan genomunun haritasını çıkartabildik ancak hala kafatasımızın altında yer alan devasa nöron ağlarını ve gri hücreleri anlamaya çalışıyoruz. Yaratıcılık gibi mental sıçramalar yapabilmek ve yeni bir şeyler ortaya çıkartma yetileri gizemini hala koruyor.

Limb, TED konuşmasında “yaratıcı olabilme yetimizin nasıl gerçekleştiği hakkında çok az şey biliyoruz” diyor. Ancak daha öncesinde Hopkins Medicine'e söylediğine göre yaratıcılık insanlığın en temel parçalarından biri.

“Bu tip yaratıcılık olmadan insan bugünkü gibi gelişmiş bir tür olamazdı” diyen Limb'e göre; “Yaratıcılık kim olduğumuzu belirleyen ayrılmaz parçamız”.

Kevin Loria
Business Insider-Australia-2015


Çeviri: Koray Tarhan

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder