NE ŞEKİL BİR DOĞAÇLAMA TİYATRO YAPIYORSUNUZ?

Doğaçlama Tiyatro hızına devam ediyor. Yeni topluluklar ortaya çıkıyor, sahnede kahkaha ve alkış oranı arttıkça artıyor. Doğaçlama, televizyoncuların ucuz proje iştahıyla yaratıcı fikirleri berbat ederek çalmaları sonucu ekranlarda ucube seyirliklere dönüşüyor. Bu çarkın ürettiği uzmanlar aracılığıyla yeni doğaçlama oyuncuları yetişiyor ve döngü devam ediyor. Onaltı yılda ülkede neredeyse Doğaçlama Tiyatronun gelişimiyle yarışacak tek sektör herhalde inşaat sektörü olabilir. Evet mimari, inşaat yaşamsal ama bu konuda yapabileceklerimiz Toki ve benzeri hay klas rezidanslar mı? Yaşadığımız evler bize ne kadar nefes aldırıyor, oralarda yaşadığımız anıları sosyal paylaşım ağları dışında anlamlı hikayelere dönüştürebiliyor muyuz? Nedir hayattan beklentimiz ve üretmek istediklerimiz ortaya çıkardıklarımızla ne kadar örtüşüyor? Sadece alkış ve kahkaha peşinde miyiz? Böyle rahat mıyız? Yoksa başka imkanların mümkün olup olmadığını sorup nerede durduğumuzu sorguluyor muyuz?

Dan Diggles Improv for Actors kitabında doğaçlama topluluklarını iki kategoriye ayırmış. Doğaçlama Tiyatro içinde ömür tüketenlerin ortaya çıkardıkları sahne pratiğini sorgulamaları için kolay bir reçete. Sizin teşhisiniz nedir? Siz ne tip bir doğaçlama topluluğuna dahilsiniz? Her daim komiklik şakalar peşinde bir Şakacı Doğaçlama mı? Yoksa Öyküsel Doğaçlama mı? Ne çeşit bir iş dönüyor etrafınızda? Alın size reçetesi, teşhisinizi kendiniz yapın, bundan sonrasını Dan Diggles anlatıyor:

“İki doğaçlama çeşidi arasında bir ayrım yaptım; şakacı doğaçlama ve öyküsel doğaçlama. Birçok insan doğaçlama tiyatrodan bahsederken; iki stand up komedyeninin birbirlerini alt etmeye çalıştığı gösterilere rastlamış oldukları için şakacı doğaçlamayı anlamakta. Bu yetenekli ve donanımlı sanatçılar arasında gerçekleşirse pekala eğlenceli olabilir. Ancak bu çeşit bir doğaçlama yetersiz oyuncuların elinde fazla yarışmacı ve tehlikeli olabilir.

ŞAKACI DOĞAÇLAMA

• Şakacı doğaçlama size ve sizin seyirci karşısında bireysel başarınıza ya da çuvallamanıza odaklıdır. Yaratmış olduğunuz karakterin, oyuncu arkadaşınızın yarattığı karakterle olan çatışması ve karakterinizin başarıya ulaşıp ulaşmamasıyla ilgisi yoktur.
• Bu başarı ya da çuvallamanın kriteri zeka ve esprilerdir. Bunlar da sıklıkla ve süratle gelmelidir.
• Öncelikli ilişkiniz seyirciyledir. Aslına bakarsanız, şakacı doğaçlamacılar, seyirciden kahkaha alacaklarından emin olduklarında, sık sık oyuncu arkadaşlarını sahnede yüzüstü bırakırlar, onların tekliflerini red eder, onları küçümsemek eğiliminde olurlar.
• Gerçekten gayet yüksek derecede rekabete dayalı olabilir. Sonuç olarak oyuncu arkadaşınız güvenini kaybedebilir ve kendisini kapatabilir. Onun desteğini kaybedersiniz ve en nihayetinde sahne de batağa saplandıktan sonra seyircinizin de ilgisini kaybedersiniz.
• Rekabetçi ve seyirci odaklı Şakacı Doğaçlamanın içinde geliştirilen yetenekler, paylaşımcı ve partner odaklı prensiplere dayalı tiyatro metni alanına kolaylıkla adapte edilemez.

ÖYKÜSEL DOĞAÇLAMA

• Öyküsel Doğaçlama karakterin bir başka karakter karşısında başarısı ya da yıkımı üzerine odaklanmıştır. Sizin oyuncu olarak seyirci karşısındaki başarınız ya da çuvallamanıza odaklı değildir. İronik olarak karakteriniz çuvalladığında siz oyuncu olarak başarılı olabilirsiniz.
• Mizah, karakterinizin hedefi doğrultusunda ortaya koyduğu tutkulu kovalamacadan çıkar, sizin zekice bir takım lakırdılar düzmenizden çıkmaz.
• En birinci ilişkiniz sahneyi paylaştığınız oyuncu arkadaşınızladır, seyirciyle değildir.
• Paylaşımcıdır.
• Paylaşımcı olduğu için partnerinize güven aşılarsınız ve sonuç olarak birlikte eğlenmeye başlarsınız. Böylelikle kendinizi daha büyük ve spontan seçimlere rahatlıkla bırakalabilirsiniz.
• Zeki olmaya dayanmadığı için çok daha kolaydır. Ve size karşı da aynı şekilde davranan partnerinize güven duygusu aşılamanız sayesinde çok daha eğlenceli olmaktadır.

Şakacı Doğaçlamada dramatik aksiyonu kahkaha uğruna kurban edersiniz ve bu çoğunlukla partnerinizin zararına olur. Öyküsel Doğaçlamada ise aynı tiyatro metinlerinde olduğu gibi partnerinizle birlikte dramatik aksiyonu kurmak için çalışırsınız.

Bu arada Öyküsel Doğaçlama da farklı açılardan olmak koşuluyla Şakacı Doğaçlama kadar eğlencelidir. Şakacı Doğaçlamanın eğlenceli olmasının nedeni yapılan şakalardır. Bunlar hazırcevaplığa ve fazlasıyla zekaya bağlıdırlar. Öte yandan Öyküsel Doğaçlamada mizah karakter temellidir. Güçlü tutkulara ve görüşlere sahip insanlar bilinmeyen bir geleceğe doğru atılırlar, bu süreçte kontrolü bırakır ve onları üstesinden gelmeleri gereken süreçlerin ortasına atarsınız.”

Öyküsel Doğaçlama'da paylaşım ve hikaye anlatımı yoluyla kollektif bir tiyatronun yaratıcı oyuncuları olmak ya da zekice şakalarınızı seyirciyle paylaşma inceliğini göstermek üzere sahneyi Şakacı Doğaçlama ile gümbürdetmek tamamen size kalmış. Hangisi para eder başka bir tartışma konusu ama anlatacak hikayeleri olanlar için Öyküsel Doğaçlama büyülü olanaklarını sınırsızca önünüze seriyor. Sonunu bilmediğiniz bir maceraya çıkmaya hazır mısınız yoksa zekanızın güvenli labirentlerinde mutlu musunuz? Uzaklardan bir kahkaha sesi geliyor, duyuyor musunuz?

Koray Tarhan